Czynny udzia³ stron w procesie o niewa¿noœÌ ma³¿eùstwa

W serii artyku³ów zatytuÂłowanych KoÂścielny proces o niewaÂżnoœÌ ma³¿eĂąstwa. Informator praktyczny, sprĂłbujemy, wszystkim starajÂącym siĂŞ bÂądÂź dopiero rozwaÂżajÂącym orzeczenie niewaÂżnoÂści swojego zwiÂązku, przedstawiĂŚ w zarysie najwaÂżniejsze informacje w tej dziedzinie. Zwykle to jeden ze wspó³ma³¿onkĂłw rozpoczyna starania o stwierdzenie niewaÂżnoÂści swojego zwiÂązku, bowiem w praktyce rzadko zdarza siĂŞ, aby proces zostaÂł wszczĂŞty przez rzecznika sprawiedliwoÂści. W obecnym artykule ukaÂżemy, jak obie strony procesowe, tj. strona powodowa oraz pozwana, przez swĂłj czynny udziaÂł w procesie o stwierdzenie niewaÂżnoÂści ich zwiÂązku mogÂą wnieœÌ cenny wkÂład do treÂści wyroku. Obie strony powinny bowiem zdawaĂŚ sobie sprawĂŞ z faktu, iÂż tak naprawdĂŞ to one przez dostarczone przez siebie fakty wpÂływajÂą na takÂą a nie innÂą treœÌ wyroku, wyrok nie zostaje wydany w oderwaniu od tego, co wniosÂą strony do procesu, to zatem m.in. strony konstruujÂą jego treœÌ. Tak jak czymÂś naturalnym jest w ogĂłle zaangaÂżowanie siĂŞ w przebieg procesu strony wnoszÂącej pozew, dodajmy zaangaÂżowanie z jej wÂłasnej inicjatywy, tak Ăłw udziaÂł w procesie strony przeciwnej, czyli pozwanej, moÂże juÂż nie byĂŚ tak oczywistym. Czasami zdarza siĂŞ, iÂż strona pozwana nie chce w ogĂłle braĂŚ udziaÂłu w procesie, co moÂże stanowiĂŚ utrudnienie przy wyrokowaniu, jednak brak uczestnictwa nie wyklucza wydania wyroku orzekajÂącego nawet niewaÂżnoœÌ zawartego zwiÂązku. Obecnie przeÂśledzimy ogĂłlnie te momenty w koÂścielnym procesie ma³¿eĂąskim, w ktĂłrych udziaÂł stron moÂże byĂŚ szczegĂłlnie aktywny. W niektĂłrych sÂądach koÂścielnych istnieje praktyka przedstawienia kopii skargi powodowej stronie pozwanej z do³¹czonymi od sÂądu pytaniami dotyczÂącymi m.in. zajĂŞcia stanowiska wobec jej treÂści (gdy dany sÂąd nie stosuje tego typu praktyki, wĂłwczas czas na zajĂŞcie stanowiska wobec skargi przesuwa siĂŞ na moment odczytu akt). Na tym etapie istniejÂą ró¿ne moÂżliwoÂści podjĂŞcia konkretnego dziaÂłania przez stronĂŞ pozwanÂą. W swojej praktyce proponujemy na poczÂątku zajĂŞcie stanowiska wobec konkretnych zarzutĂłw, o istotnym znaczeniu, aby tym sposobem niepotrzebnie nie skupiaĂŚ siĂŞ na maÂłoznaczÂących faktach. Zarzuty moÂżna odrzuciĂŚ, podajÂąc przy tym swojÂą wersjĂŞ. Nieraz strona pozwana, samodzielnie odpowiadajÂąc na takie pismo, podchodzi do tego zadania niezwykle emocjonalnie, koncentruje siĂŞ zupeÂłnie niepotrzebnie na szczegó³ach, ktĂłre w danej sprawie nie sÂą istotne, ktĂłre do danej sprawy tak naprawdĂŞ nic nie wniosÂą (nieraz spotykamy siĂŞ, jak strona pozwana, odpowiadajÂąc na treœÌ skargi, wynotowuje najwaÂżniejsze jej zdaniem b³êdy zwiÂązane tylko z datami poszczegĂłlnych opisanych w pozwie zdarzeĂą, przy czym pomyÂłki te dotyczÂą nie tyle lat czy miesiĂŞcy, w czasie ktĂłrych dane wydarzenie miaÂło miejsce, co dni, pomija przy tym swoje stanowisko wobec zarzucanych jej dziaÂłaĂą). PrzyjĂŞcie takiego sposobu odpowiedzi na pozew naleÂży naturalnie odrzuciĂŚ. Strona pozwana moÂże naturalnie z zarzutami zgodziĂŚ siĂŞ, jest to szczegĂłlnie cenne, gdy prowadzi siĂŞ proces z tytuÂłu symulacji. Jako drugi krok, po ustosunkowaniu siĂŞ do postawionych zarzutĂłw, proponujemy, o ile jest to w danym przypadku uzasadnione, wniesienie do sprawy nowego tytuÂłu bÂądÂź kilku tytu³ów niewaÂżnoÂści zawartego zwiÂązku. WnoszÂąc nowÂą przyczynĂŞ (przyczyny) naleÂży pamiĂŞtaĂŚ o podobnym charakterze powyÂższego pisma do samego powĂłdztwa, gdy chodzi o jego treœÌ. TakÂże konstrukcja odpowiedzi na powyÂższe pismo sÂądowe, a zatem najwaÂżniejsze dane, ktĂłre winno ono zawieraĂŚ, winna byĂŚ analogiczna jak przy tworzeniu pozwu, naturalnie z zachowaniem swojej specyfiki (w artykule nt. Konstrukcji skargi powodowej opisujemy jak naleÂży pisaĂŚ pozew). Strona pozwana rĂłwnieÂż ma prawo przedstawienia swoich dowodĂłw, gdy z kolei prosi o przyjĂŞcie do procesu nowego tytuÂłu (tytu³ów) jest to juÂż jej obowiÂązkiem. Dodajmy przy tym, iÂż do zakoĂączenia postĂŞpowania dowodowego obie strony majÂą prawo przedkÂładania odpowiednich ÂśrodkĂłw dowodowych w sprawie. Przy odpowiedzi na pozew nie wyklucza siĂŞ teÂż wyraÂżenia przez stronĂŞ pozwanÂą moÂżliwoÂści pojednania siĂŞ ze swoim wspó³ma³¿onkiem. Drugim w kolejnoÂści etapem czynnego udziaÂłu stron w procesie jest ich przesÂłuchanie. Przy tym trzeba dodaĂŚ, iÂż w niektĂłrych sÂądach koÂścielnych istnieje praktyka dopuszczenia zgÂłoszenia takÂże w trakcie przesÂłuchania nowego tytuÂłu bÂądÂź tytu³ów niewaÂżnoÂści zwiÂązku. Na tym etapie nie ma przeszkĂłd, aby strona, przed przesÂłuchaniem czy swoim, czy ÂświadkĂłw pisemnie zgÂłosiÂła sÂądowi propozycjĂŞ pytaĂą czy dla strony przeciwnej, czy dla samych ÂświadkĂłw, wynika to z faktu, iÂż to strony najlepiej znajÂą swĂłj okres przed i poÂślubny, a dopiero po przedÂłoÂżeniu sÂądowi skargi czy odpowiedzi na niÂą zdecydowaÂły siĂŞ o ujawnieniu jakiegoÂś nowego faktu, o ktĂłry warto jednak zapytaĂŚ, aby go zbadaĂŚ. Warto w tym momencie zaznaczyĂŚ o wadze i uÂżytecznoÂści przygotowania do przesÂłuchania. W praktyce swojej w ramach przygotowania do przesÂłuchania proponujemy na poczÂątku teoretyczne wyjaÂśnienie stronom, ew. Âświadkom danego tytuÂłu (tytu³ów), a nastĂŞpnie przechodzimy do czĂŞÂści praktycznej, tj. dokonujemy analizy skargi, ew. odpowiedzi na niÂą w kontekÂście interesujÂącej nas przyczyny (przyczyn) niewaÂżnoÂści zwiÂązku, aby wreszcie na zakoĂączenie tego przygotowania przejœÌ do wzorcowych, podrĂŞcznikowych pytaĂą. UÂżyliÂśmy tutaj sformuÂłowania – wzorcowe, podrĂŞcznikowe pytania, poniewaÂż istnieje prawny zakaz podawania konkretnych pytaĂą do wiadomoÂści. Zalecanym na tym etapie byÂłoby skontaktowanie siĂŞ z adwokatem koÂścielnym z racji posiadania przez niego nie tylko fachowej wiedzy z dziedziny prawa kanonicznego, co wiedzy zwiÂązanej ze specyfikÂą dziaÂłania danego sÂądu. DoÂświadczenie bowiem pokazuje, Âże strony, ew. Âświadkowie chcÂą uzyskaĂŚ odpowiedÂź na pytania nie tylko zwiÂązane, w naszym przypadku, z czĂŞÂściÂą teoretycznÂą, co odpowiedÂź na pytania dotyczÂące konkretnego problemu i rozwiÂązania go przez dany sÂąd. W procesach z niektĂłrych tytu³ów, jak chociaÂżby w tych prowadzonych z tytuÂłu niezdolnoÂści natury psychicznej do podjĂŞcia istotnych obowiÂązkĂłw ma³¿eĂąskich, wystarczajÂącego braku uÂżywania rozumu czy przeszkody impotencji zalecanym staje siĂŞ powoÂłanie odpowiedniego biegÂłego, ktĂłry w oparciu o akta sprawy, a ponadto bezpoÂśrednie badanie strony, u ktĂłrej domniemywa siĂŞ czy istnienie jakiejÂś wady zgody ma³¿eĂąskiej, czy przeszkody, sporzÂądza opiniĂŞ. OczywiÂście czymÂś o wiele bardziej miarodajnym jest sporzÂądzenie tejÂże opinii nie tylko na podstawie akt sprawy, ale przede wszystkim na gruncie badaĂą, co wymaga udziaÂłu strony, przy czym dopowiedzmy, Âże bĂŞdzie to juÂż zaangaÂżowanie tej strony, ktĂłra zwiÂązana jest danÂą przeszkodÂą czy wadÂą. W przypadku, gdy strona ta nie podda siĂŞ badaniom, to nie wyklucza to, jak juÂż pisaliÂśmy, wydania opinii bez nich, a co za tym idzie wydania nawet wyroku pozytywnego. Trzeba jednak zdawaĂŚ sobie wĂłwczas sprawĂŞ, iÂż brak badania moÂże staĂŚ siĂŞ argumentem dla obroĂący wĂŞzÂła ma³¿eĂąskiego przeciwko niewaÂżnoÂści zwiÂązku. Z drugiej strony, nieobecnoœÌ taka bywa czĂŞsto rĂłwnieÂż przedmiotem wÂłaÂściwych wnioskĂłw wyciÂąganych przez biegÂłego. OstatniÂą fazÂą udziaÂłu stron w procesie jest otwarcie akt sprawy, czyli tzw. publikacja akt (chodzi o zaznajomienie siĂŞ z nimi). Obie strony procesowe, wzglĂŞdnie ich adwokaci czy peÂłnomocnicy mogÂą przejrzeĂŚ akta. Do momentu zamkniĂŞcia publikacji akt istnieje moÂżliwoœÌ zgÂłoszenia nieraz nawet nowego tytuÂłu (tytu³ów) niewaÂżnoÂści ma³¿eĂąstwa, powoÂłujÂąc siĂŞ przy tym na odpowiednie fragmenty z akt oraz proszÂąc jednoczeÂśnie o ponowne przesÂłuchanie stron czy ÂświadkĂłw, bÂądÂź teÂż zgÂłaszajÂąc nowe dowody. Gdy strona (strony) nie widzÂą natomiast zasadnoÂści wniesienia nowej przyczyny (przyczyn), to mogÂą jeszcze, o ile to moÂżliwe i potrzebne dla danej sprawy, wnieœÌ nowe fakty, dodatkowe dowody. Strony bowiem po przeczytaniu i analizie przesÂłuchaĂą drugiej strony, ÂświadkĂłw, ew. treÂści opinii biegÂłego widzÂą sÂłabe punkty dla uzyskania pozytywnego wyroku. ZaleÂży to juÂż od praktyki danego sÂądu, ale w trakcie publikacji bÂądÂź po niej istnieje rĂłwnieÂż moÂżliwoœÌ zapoznania siĂŞ z uwagami przedwyrokowymi obroĂący wĂŞzÂła ma³¿eĂąskiego. Nie moÂżna traktowaĂŚ ich i podchodziĂŚ do nich jak do „koniecznego zÂła”, sÂą one czymÂś pozytywnym dla danej sprawy, bowiem zapoznajÂąc siĂŞ szczegó³owo z nimi strony majÂą moÂżliwoœÌ odpowiedzenia na konkretne argumenty podane przez obroĂącĂŞ wĂŞzÂła, dodajmy argumenty przeciwko orzekaniu niewaÂżnoÂści zwiÂązku, czyli majÂą moÂżliwoœÌ udowodnienia, iÂż dany zwiÂązek zostaÂł zawarty jednak niewaÂżnie. Opisany powyÂżej etap majÂący na celu zaznajomienie siĂŞ z aktami sprawy i pisemne zajĂŞcie stanowiska wobec zgromadzonego materiaÂłu dowodowego nazywamy wniesieniem gÂłosu obroĂączego wzglĂŞdnie wniesieniem pisma obroĂączego. Jeszcze raz powtĂłrzmy przy tym, iÂż najwaÂżniejszym elementem w jego sporzÂądzeniu jest udowodnienie przez strony niewaÂżnoÂści zawartego zwiÂązku, sposĂłb konstrukcji jego jest czymÂś drugorzĂŞdnym. W swojej praktyce po dokonaniu przeglÂądu akt, na wzĂłr wyroku, opisujemy stan prawny, a zatem specyfikĂŞ danego tytuÂłu, na podstawie ktĂłrego przebiega proces, nastĂŞpnie przechodzimy do stanu faktycznego, czyli odnoszÂąc siĂŞ do konkretnych dowodĂłw, analizujemy je pod kÂątem istnienia danego tytuÂłu, nastĂŞpnym etapem jest analiza ew. sporzÂądzonej opinii w aspekcie prawnym, aspekt ten jest o tyle waÂżny, gdyÂż to prawo daje odpowiedÂź, kiedy zawarty zwiÂązek jest waÂżny, a kiedy nie, kolejnym krokiem jest analiza materiaÂłu dowodowego w kontekÂście wystarczalnoÂści do ferowania wyroku, a nastĂŞpnie ustosunkowanie siĂŞ do uwag przedwyrokowych, o ile takie znalazÂły siĂŞ w aktach, na zakoĂączenie, gdy jest to uzasadnione, prosimy o rozpatrzenie wniesienia nowego tytuÂłu (tytu³ów), podajÂąc dowody przemawiajÂące za tym, bÂądÂź prosimy o przyjĂŞcie nowych dowodĂłw (zostaÂło o tym potraktowane powyÂżej), aby ostatecznie przejœÌ do konkluzji. W trakcie ma³¿eĂąskiego procesu koÂścielnego do stron mogÂą przychodziĂŚ ró¿nego rodzaju pisma sÂądowe. Zawsze istnieje moÂżliwoœÌ odpowiedzi na nie bÂądÂź jej zaniechania, zaleÂży to bowiem juÂż od treÂści konkretnego pisma jak i wymogĂłw postawionych w nim przez koÂścielny sÂąd. Jednym z waÂżniejszych przykÂładĂłw moÂże byĂŚ sÂądowe zawiadomienie o zmianie skÂładu wydajÂącego wyrok, z czym strona, strony mogÂą siĂŞ rĂłwnieÂż nie zgodziĂŚ, przedstawiajÂąc odpowiedniÂą argumentacjĂŞ. Nie wykluczamy naturalnie takÂże wnoszenie pism przez same strony w trakcie procesu (np. usprawiedliwiajÂące nieobecnoœÌ, informujÂące). Dla uzupeÂłnienia warto tylko dodaĂŚ o powoÂływaniu siĂŞ w kontakcie ze sÂądem na konkretnÂą sygnaturĂŞ akt po przyjĂŞciu przez niego sprawy, a podanÂą przez niego, oraz o podpisywaniu swoich pism (pisma mogÂą byĂŚ podpisywane rĂłwnieÂż przez adwokata bÂądÂź peÂłnomocnika strony po ich zatwierdzeniu).

dr Arletta Bolesta
adwokat koÂścielny
e-mail: a.bolesta@op.pl
http://kancelaria_porad_koscielno-prawnych.terazwww.pl/

mgr lic. Juliusz Kola
adwokat koÂścielny
e-mail: j_ko2@wp.pl