Bolestasoft - zapraszam do stawiania pytań

Kościelny proces małżeński


  • Index
  •  » Nowe forum
  •  » Kościelny proces o nieważność małżeństwa. Wiadomości wstępne

#1 2013-07-24 14:58:42

 Arletta Bolesta

adwokat kościelny

Skąd: kraj/zagranica
Zarejestrowany: 2010-12-08
Posty: 58
Punktów :   
WWW

Kościelny proces o nieważność małżeństwa. Wiadomości wstępne

Kościelny proces o nieważność małżeństwa. Informator praktyczny. Wiadomości ogóle. Podstawowe pojęcia.

W serii artykułów zatytułowanych Kościelny proces o nieważność małżeństwa. Informator praktyczny, spróbujemy, wszystkim starającym się bądź dopiero rozważającym orzeczenie nieważności swojego związku, przedstawić w zarysie najważniejsze informacje w tej dziedzinie.

Istnieją trzy rodzaje przyczyn nieważności małżeństwa: 1) przeszkody małżeńskie (kan. 1083 - kan. 1094) (jest ich dwanaście, wśród nich, np.: wieku, impotencji, małżeństwa, różnej religii, święceń kapłańskich, ślubów zakonnych, pokrewieństwa, powinowactwa; 2) brak przepisanej formy (kan. 1108 – do kan. 1120); 3) wadliwość zgody małżeńskiej (kan. 1095 – kan. 1105) (np. niezdolność natury psychicznej do podjęcia istotnych obowiązków małżeńskich, zgoda wyrażona pod wpływem podstępu czy przymusu, wykluczenie zgody małżeńskiej albo jego istotnych przymiotów, elementów). Uogólniając, dwa pierwsze powody nieważności małżeństwa zdarzają się w Polsce stosunkowo rzadko, a proces w tych przypadkach jest skrócony, oparty na dokumentach, które jasno udowadniają istnienie przeszkody lub brak formy.

Proces kościelny różni się od świeckiego przede wszystkim tym, że w procesie świeckim na skutek zupełnego i trwałego rozkładu pożycia małżeńskiego i braku woli stron dalszego wspólnego życia, sąd rozwiązuje istniejący węzeł, natomiast w procesie kościelnym sąd po przeprowadzeniu dokładnych ustaleń, co do okoliczności zawarcia związku, uznaje że mimo wypowiedzenia przez dwie osoby wobec kapłana formuły przysięgi małżeńskiej nigdy nie powstał ważny węzeł małżeński. Sąd świecki tworzy nową rzeczywistość, sąd kościelny orzeka o już istniejącej, stąd stosowane nazewnictwo: stwierdzenie (orzeczenie) nieważności związku a nie jego unieważnienie.
Istnienie i działanie sądów kościelnych jest niezależne od sądownictwa świeckiego, rozpoznają one swoje odrębne sprawy. Często pojawia się pytanie o relacje rozwód cywilny – sprawa o orzeczenie nieważności małżeństwa. I tak, strony mogą uzyskać rozwód cywilny, ale nie otrzymać orzeczenia nieważności związku kościelnego. Rozwód cywilny poprzedza najczęściej sprawę przed sądem kościelnym, ale orzeczenie rozwodowe nie jest konieczne i kolejność może być odwrotna. Faktycznie ludzie najczęściej starają się o orzeczenie nieważności już po wyroku rozwodowym, gdy są w nowym związku małżeńskim (cywilnym) lub przygotowują się do niego. Zalecenie, z którym można się spotkać, uzyskania rozwodu (bądź przynajmniej podjęcia pierwszych kroków w tym celu) przed wszczęciem kościelnego procesu małżeńskiego, ma praktyczny wzgląd, albowiem chodzi o zaangażowanie stron w jeden proces bez uszczerbku dla zaangażowania w drugi. Chociaż też postanowienie o rozwodzie nie ma wpływu na wyrok sądu kościelnego, niemniej strona winna zastanowić się nad kwestią orzekania o winie bądź jej braku przy rozwodzie. Proces w odróżnieniu od postępowania przed sądem świeckim cechuje się też większą dyskrecją i tajnością. Strony mają ograniczony w stosunku do spraw świeckich wgląd w akta sądowe, jak również nie uczestniczą w przesłuchaniu świadków czy drugiej strony.

Sądownictwo kościelne wykonywane jest w ramach posługi biskupa każdej diecezji (bądź archidiecezji). W Polsce większość diecezji posiada własne sądy i tylko diecezje: bydgoska, świdnicka, kaliska oraz bielsko-żywiecka korzystają z posługi innych sądów, ale w każdym z tych przypadków w stolicach diecezji istnieją odpowiednie punkty konsultacyjne.

Sądownictwo kościelne jak i całe prawo kanoniczne posługują się własnymi instytucjami i własnym nazewnictwem. Ich przybliżenie obecnie wydaje się pożyteczne dla wszystkich, którzy nie mieli z nim dotychczas do czynienia.

Orzeczenie nieważności małżeństwa a rozwód i unieważnienie
Niestety często spotyka się nieprawidłowe określenia jak rozwód kościelny czy unieważnienie małżeństwa, które nasuwają ludziom nieprawidłowe skojarzenia.
Rozwód kościelny nie istnieje. Wola stron, by się rozejść, bo przestało im coś odpowiadać w związku, nie wystarcza, aby uznać strony za wolne. Wyjątek stanowi sytuacja, gdy małżeństwo jest niedopełnione, wtedy jeśli istnieją odpowiednie przesłanki, to Papież może udzielić stronom na ich prośbę dyspensę, ale rozwodu jak w systemie prawa cywilnego nie ma.
Podobnie przedstawia się sprawa z unieważniem małżeństwa, kiedy to sąd świecki w pewnych warunkach orzeka nieważność wszystkich skutków małżeństwa z mocą wsteczną.
Kościół uznaje jedynie sytuację orzeczenia lub stwierdzenia, że małżeństwo od samego początku nie było ważne. Wyrok sądu w takim przypadku polega na ogłoszeniu (zadeklarowaniu) prawdy o danym związku, a mianowicie, że na skutek istnienia przeszkody, wady zgody lub niezachowania formy wymaganej przez prawo zewnętrzne ceremonie nie spowodowały zaistnienia tego, co w Kościele uchodzi za małżeństwo. To co powstaje na skutek takich ceremonii to tzw. małżeństwo mniemane, korzystające z przychylności prawa, ale którego ważność może zostać podważona.

Trybunał
Trybunały kościelne istnieją w większości diecezji w jej stolicach, na ogół przy kurii biskupiej. Noszą one różne nazwy wynikające z tradycji: Sąd Metropolitalny, Trybunał Metropolitalny, Sąd Biskupi, Sąd Diecezjalny, Sąd Duchowny, Biskupi Sąd Duchowny, Sąd Kościelny, ale różnice te nie mają praktycznego znaczenia.

Rota Rzymska (kan. 1443 – kan. 1444)
Jest to Trybunał Papieski, będący najwyższą instancją w sprawach o nieważność małżeństwa. Ma on podwójne znaczenie: można się do niego odwołać, gdy strony nie zgadzają się z wyrokiem sądu niższej instancji, a ze względu na swoją profesjonalność, wyroki przez niego wydawane są instrukcją dla sądów całego świata, jak należy rozpoznawać podobne sprawy.

Sygnatura Apostolska (kan. 1445)
To kolejny Trybunał Stolicy Apostolskiej. W procesach o orzeczenie nieważności małżeństwa ma on znaczenie przykładowo przy wyznaczaniu w danym kraju trybunału działającego jako III instancja w miejsce Trybunału Roty Rzymskiej, co stanowi ułatwienie dla stron.

Strony
Kwestia stron w procesie o nieważność małżeństwa jest nieco skomplikowana, gdyż obie strony mogą wspólnie starać się o uznanie ich związku za nieważny. W uproszczeniu jednak przyjmuje się, że strona, która wnosi skargę do sądu, jest stroną powodową, inaczej powodem lub powódką. Druga strona nazywa się stroną pozwaną, inaczej pozwanym lub pozwaną.

Tytuł i zawiązanie sporu (kan. 1513 – kan. 1516)
Tytuł to inaczej powód, przedmiot, przyczyna, z powodu której małżeństwo jest nieważne i zostaje rozpoznawane przez sąd. Najczęstszymi przyczynami nieważności małżeństwa są: niezdolność do podjęcia obowiązków małżeńskich z przyczyn psychicznych (przykładowo: alkoholizm, osobowość niedojrzała, osobowość zależna) oraz jakiś rodzaj symulacji. Czasem małżeństwo jest nieważne z jednego tytułu a czasem z wielu. Może dotyczyć jednej lub obu stron.
Zawiązanie sporu, inaczej określenie przedmiotu sporu czy też sformułowanie wątpliwości jest niezwykle istotnym elementem procesu. Proces kanoniczny opiera się na starorzymskim procesie formułkowym, gdzie po ustaleniu formułki rozważano tylko czy jest ona prawdziwa, czy też nie, poboczne wątki traciły znaczenie. Na prostym przykładzie wygląda to następująco: „Czy ta bluzka jest niebieska?”. Odpowiedź może być tylko: „tak” lub „nie”. Nie można odpowiedzieć: „jest błękitna”. W szczególnych sytuacjach można zmienić formułkę i wtedy odpowiedź będzie łatwiejsza. W procesie określenie przedmiotu sporu wygląda następująco: „Czy małżeństwo Jana Kowalskiego z Anną Nowak jest nieważne z przyczyny symulacji zgody małżeńskiej przez Annę Nowak?” Pytanie więc dotyczy nie tylko nieważności małżeństwa, ale i tytułu. Jeśli w trakcie procesu okaże się, że nie ma symulacji, ale jest prawdopodobnie podstęp, to sąd nie zajmie się podstępem, chyba że zmieni tytuł. Jeśli nie zmieni tytułu, to odpowie: „nie udowodniono nieważności małżeństwa z powodu symulacji całkowitej” gdyż tego dotyczyła formułka. Nie jest możliwa odpowiedź: „nie udowodniono małżeństwa z powodu symulacji całkowitej, ale udowodniono nieważność z tytułu podstępu”.
Sądy niechętnie podchodzą do zmiany raz określonego przedmiotu sporu, dlatego bardzo dużą uwagę należy przykładać do ustalenia tego elementu.

Zakaz
W procesach prowadzonych z tytułu: przeszkody impotencji, niezdolności natury psychicznej do podjęcia istotnych obowiązków małżeńskich, wykluczenia zgody małżeńskiej, wykluczenia istotnych przymiotów (jedność i nierozerwalność) czy elementów (np. potomstwo, wierność) małżeństwa, podstępnego wprowadzenia w błąd, po wydaniu dwóch pozytywnych wyroków pojawia się zakaz zawarcia nowego związku dla tej strony, której udowodniono czy wspomnianą przeszkodę, czy niezdolność, czy jakikolwiek rodzaj wykluczenia, czy też podstęp. Po odpowiedniej procedurze istnieje możliwość cofnięcia zakazu, o czym strona ta zostaje poinformowana w treści drugiego wyroku. Strona związana zakazem prosi o zgodę kompetentnego biskupa diecezjalnego o usunięcie tegoż zakazu. Natomiast sama procedura jego cofnięcia zależy od przyczyny nieważności zawartego związku (stąd wymóg opinii biegłego albo złożenie odpowiedniego oświadczenia przez stronę).

Źródła prawa
Kodeks Prawa Kanonicznego, wydany w 1983 r., reguluje m.in. przepisy (sprawy) dotyczące małżeństw (kiedy są ważne, a kiedy nie) oraz prowadzenie procesów.
Poprzedni Kodeks z 1917 r. znajduje zastosowanie w niewielkim zakresie, np. w przypadku małżeństw zawieranych pod warunkiem przed 27.11.1983 r.
W 2005 r. Papież Jan Paweł II wydał instrukcję dotyczącą prowadzenia procesów o nieważność małżeństwa Dignitas connubii, ale jej wartość jest w rzeczywistości nieznaczna (przeważnie powtarza postanowienia kodeksowe).
Postanowienia Konkordatu, Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego czy dokumenty Episkopatu Polski mają znaczenie marginalne.

Małżeństwo cywilne, konkordatowe, kościelne
Istnieją dwa porządki prawne regulujące kwestię małżeństwa: świecki i kościelny. Obejmują one dwa różne aspekty tego samego wydarzenia.
Oba te porządki uważają, że małżeństwo powstaje przez wyrażoną w odpowiedniej formie zgodę małżeńską. Po podpisaniu konkordatu przez Polskę i Stolicę Apostolską istnieje możliwość jednoczesnego przeprowadzenia tych dwóch czynności.
Małżeństwo cywilne zawierane w Urzędzie Stanu Cywilnego jest kontraktem świeckim między dwiema osobami i wywołuje skutki cywilne, może poprzedzać zawarcie małżeństwa kościelnego, ale obecnie takie rozwiązanie występuje sporadycznie. Najczęściej małżeństwo w USC zawierają osoby obojętne religijnie.
Małżeństwo kościelne zasadniczo niezależne od cywilnej umowy jest zawierane dla wywołania skutków określonych przez Kościół.
Małżeństwo konkordatowe, czyli małżeństwo kościelne wywołuje dzięki spełnieniu określonych warunków dodatkowo skutki w sferze cywilnej.
W związku z powyższym, jeszcze raz powtórzmy, rozwód niezależnie czy dotyczy małżeństwa zawieranego w USC, czy w Kościele w formie konkordatowej nie ma wpływu na ważność małżeństwa kościelnego. Analogicznie przedstawia się sprawa w przypadku rozpoznawania ważności małżeństwa kościelnego – orzeczenie związku małżeńskiego za nieważny przez sąd kościelny wymaga dla ustania więzi cywilnej między stronami osobnego procesu przed sądem świeckim (o unieważnienie małżeństwa lub o rozwód).

dr Arletta Bolesta
adwokat kościelny
http://kancelaria_porad_koscielno-prawnych.terazwww.pl/
a.bolesta@op.pl

mgr lic. Juliusz Kola
adwokat kościelny
j_ko2@wp.pl

Offline

 

#2 2016-01-23 15:10:01

 Arletta Bolesta

adwokat kościelny

Skąd: kraj/zagranica
Zarejestrowany: 2010-12-08
Posty: 58
Punktów :   
WWW

Re: Kościelny proces o nieważność małżeństwa. Wiadomości wstępne

Wraz ze zmianami wprowadzonymi przez Papieża Franciszka pewne kwestie przedstawione na tym forum uległy zmianie od 8 grudnia.

Offline

 
  • Index
  •  » Nowe forum
  •  » Kościelny proces o nieważność małżeństwa. Wiadomości wstępne

Stopka forum

RSS
Powered by PunBB
© Copyright 2002–2008 PunBB
Polityka cookies - Wersja Lo-Fi


Darmowe Forum | Ciekawe Fora | Darmowe Fora
www.granarutofan.pun.pl www.yourninjaway.pun.pl www.coledylanzprouse.pun.pl www.witch.pun.pl www.sigittariis.pun.pl