Koœcielny proces o niewa¿noœÌ ma³¿eùstwa. Apelacja.

W serii artyku³ów zatytu³owanych: Koœcielny proces o niewa¿noœÌ ma³¿eùstwa. Informator praktyczny, spróbujemy, wszystkim staraj¹cym siê b¹dŸ dopiero rozwa¿aj¹cym orzeczenie niewa¿noœci swojego zwi¹zku, przedstawiÌ w zarysie najwa¿niejsze informacje w tej dziedzinie. Obecnie przeœledzimy ten etap procesu, który nastêpuje po wydaniu wyroku dla stron orzekaj¹cego albo niewa¿noœÌ zawartego przez nie zwi¹zku, albo brak udowodnienia niewa¿noœci. Zasadniczo sprawa jest ³atwa, gdy wydany wyrok jest pozytywny, tzn. gdy udowodniona zosta³a niewa¿noœÌ zwi¹zku ma³¿eùskiego. W zaistnia³ej sytuacji bowiem akta sprawy automatycznie zostaj¹ przekazane do s¹du II instancji, która mo¿e wyrok zatwierdziÌ, wydaje wówczas dekret, albo która mo¿e jednak zadecydowaÌ o procesie, na koùcu którego wydaje wyrok (kan. 1682 KPK). Generalnie rzadko zdarza siê, aby pozytywny wyrok s¹du I instancji nie zosta³ zatwierdzony przez instancjê II. Gdy jednak dochodzi do takiej sytuacji, tj. gdy wyrok II instancji jest negatywny, wówczas strona (strony) mo¿e apelowaÌ od wyroku s¹du II instancji do Trybuna³u Roty Rzymskiej. Zaleca siê wtedy, aby strona (strony) zwróci³a siê jednak z proœb¹ do Trybuna³u Sygnatury Apostolskiej, aby Trybuna³ ten wskaza³ na Trybuna³ III instancji w danym kraju, w naszym przypadku w Polsce, w miejsce Trybuna³u Roty Rzymskiej. Jest to pewne u³atwienie dla stron, gdy chodzi o kwestie jêzykowe, koszta procesowe, wreszcie zaanga¿owanie siê w proces. Od wyroku III instancji zale¿y wiêc czy strony mog¹ zawrzeÌ w przysz³oœci zwi¹zek ma³¿eùski, czy te¿ nie. Nawet jednak gdy wyrok III instancji podtrzymuje negatywny wyrok jednego z trybuna³ów, I albo II instancji, nie oznacza to dla stron braku na przysz³oœÌ ponownego starania siê o orzeczenie niewa¿noœci ich ma³¿eùstwa albo przez podanie nowych dowodów, albo ocenê dotychczasowych (mówimy wtedy o tzw. nowym wniesieniu sprawy, now¹ propozycjê sprawy przedstawia siê Trybuna³owi Roty Rzymskiej), albo te¿ przez podanie nowego tytu³u (tytu³ów), na podstawie którego mo¿na prowadziÌ od pocz¹tku koœcielny proces ma³¿eùski. Najprostsza sytuacja zachodzi wtedy, gdy wydany pozytywny wyrok zostanie zatwierdzony przez trybuna³ apelacyjny, czyli trybuna³ II instancji, wówczas obie strony mog¹ wst¹piÌ w zwi¹zek ma³¿eùski. Podkreœlmy, i¿ wyrok dotyczy obu stron procesu, gdy¿ nierzadko pada pytanie jednej ze stron procesowych: czy obie strony bêd¹ mog¹ zawrzeÌ zwi¹zek ma³¿eùski, czy tylko jedna z nich po uzyskaniu dwóch wyroków pozytywnych. Przy niektórych jednak przyczynach stwierdzaj¹cych niewa¿noœÌ zwi¹zku ma³¿eùskiego, tj. przy przeszkodzie impotencji, niezdolnoœci natury psychicznej do podjêcia istotnych obowi¹zków ma³¿eùskich, wykluczeniu zgody ma³¿eùskiej, wykluczeniu istotnych przymiotów, elementów ma³¿eùstwa, podstêpnym wprowadzeniu w b³¹d, pojawia siê zakaz zawarcia zwi¹zku dla tej strony, po której udowodniono przeszkodê impotencji, b¹dŸ która czy to by³a niezdolna, czy dokona³a jakiegokolwiek wykluczenia, czy te¿ podstêpnie wprowadzi³a w b³¹d. Zakaz ten naturalnie po odpowiedniej procedurze na proœbê strony mo¿na zdj¹Ì. W obecnym artykule chcielibyœmy zwróciÌ uwagê i skoncentrowaÌ siê na czêstszym przypadku w postaci apelacji od negatywnego wyroku trybuna³u I instancji. Generalnie od momentu otrzymania wyroku obie strony maj¹ prawo do zg³oszenia apelacji w Trybunale wydaj¹cym wyrok w ci¹gu piêtnastu dni (kan. 1630 §1 KPK), swoje uzasadnienie apelacji mog¹ natomiast przedstawiÌ do trzydziestu dni od jej zg³oszenia (kan. 1633 KPK). O terminach tych strony zostaj¹ poinformowane w samym wyroku. Naturalnie równie¿ po przekroczeniu wskazanych terminów strona (strony) ma w dalszym ci¹gu prawo do apelacji. Trzeba bowiem zdawaÌ sobie sprawê, ¿e nie od razu strona (strony) dysponuje chocia¿by nowym materia³em dowodowym, aby swoje odwo³anie odpowiednio poprzeÌ. Najczêœciej strona (strony) zg³asza uzasadnienie apelacji w apelacyjnym Trybunale od Trybuna³u I instancji, za poœrednictwem tego ostatniego, ma jednak te¿ prawo apelowaÌ do Trybuna³u Roty Rzymskiej. W tym miejscu warto wspomnieÌ, i¿ w sytuacji apelowania do Roty Rzymskiej, gdy Trybuna³ ten, jako druga instancja, wyda wyrok inny ni¿ instancja pierwsza, wówczas równie¿ Rota Rzymska rozpatruje w innym swoim turnusie tê sprawê ju¿ jako trybuna³ instancji trzeciej. Jak to ju¿ zosta³o nadmienione, zwykle zg³oszenie jak i uzasadnienie apelacji nale¿y kierowaÌ do Trybuna³u II instancji za poœrednictwem Trybuna³u I instancji. Pisz¹c apelacjê strona musi wiedzieÌ, i¿ nie wystarcza proste ustosunkowanie siê do treœci wyroku, na zasadzie nie zgodzenia siê z nim, ale owo nie zgodzenie siê winno zostaÌ poparte odpowiednimi i nowymi œrodkami dowodowymi. Istnieje te¿ mo¿liwoœÌ zaproponowania ca³kiem nowego tytu³u b¹dŸ tytu³ów, na wzór pisania powództwa z zachowaniem specyfiki pisma apelacyjnego, oraz równie¿ popartego dowodami. Przy tak obranej taktyce s¹d mo¿e jednak zadecydowaÌ o odrzuceniu nowej propozycji (kan. 1683 KPK). W takiej z kolei sytuacji strona (strony) mo¿e rozpocz¹Ì sprawê od pocz¹tku, tj. napisaÌ now¹ skargê powodow¹ i przed³o¿yÌ j¹ w kompetentnym dla swojej sprawy Trybunale. W serii artyku³ów rozwa¿aliœmy te¿ kwestiê kompetencji kilku Trybuna³ów dla jednej sprawy ma³¿eùskiej. W tym miejscu warto tylko powtórzyÌ, i¿ w praktyce przyjête zosta³o o nie zg³aszaniu sprawy z tego samego tytu³u (tytu³ów) po otrzymaniu z niego negatywnego wyroku w innym w³aœciwym Trybunale. Zatrzymajmy siê na moment przy sytuacji, kiedy s¹d II instancji jednak przyjmie zaproponowan¹ now¹ przyczynê (przyczyny), orzekaj¹c o niewa¿noœci zawartego zwi¹zku przynajmniej z jednego nowego tytu³u, ale w dalszym ci¹gu, podtrzymuj¹c negatywny wyrok s¹du I instancji co do ponownie rozpatrywanego tytu³u (tytu³ów). W zarysowanej sytuacji pojawia siê bowiem pytanie, kto wówczas zajmie siê spraw¹: czy Trybuna³u II instancji od Trybuna³u apelacyjnego, czy mo¿e jakiœ inny. W praktyce przyjmuje siê, i¿ w takiej sytuacji kompetentnym trybuna³em jest Trybuna³ Roty Rzymskiej. Bez wzglêdu na to, jakie konkretne kroki podejmie strona (strony), to winna ona pamiêtaÌ o wymogach formalnych, które apelacja winna zawieraÌ (chodzi o: dane strony apeluj¹cej, data i miejsce napisania apelacji, adresat pisma apelacyjnego, nowe dowody, ew. nowy tytu³, tytu³y, podpis, strona pisz¹ca apelacjê powo³uje siê naturalnie na wyznaczon¹ jej od pocz¹tku procesu sygnaturê). Do pisma apelacyjnego strona (strony) powinna do³¹czyÌ odpis wyroku (kan. 1634 §1 KPK). Naturalnie strona (strony) mog¹ nie tylko apelowaÌ, ale ponadto zaskar¿yÌ wa¿noœci wyroku. Co prawda jest to rzadko spotykane, niemniej warto krótko wspomnieÌ o najwa¿niejszych mo¿liwych przedmiotach zaskar¿enia wydanego wyroku. Kolejno s¹ nimi, powtórzmy, i¿ wymieniamy tylko najwa¿niejsze: niew³aœciwoœÌ s¹du; prowadzenie procesu bez skargi powodowej, tj. prowadzenie jego bez proœby o stwierdzenie niewa¿noœci ma³¿eùstwa b¹dŸ prowadzenie procesu bez wskazania strony pozwanej, a zatem strony, której ten proces bêdzie dotyczy³; brak prawa do wystêpowania w s¹dzie przynajmniej po jednej ze stron procesowych, co ma miejsce w przypadku, np. psychicznej choroby danej strony procesowej; brak zatwierdzenia zlecenia dla adwokata czy pe³nomocnika danej strony, w przypadku ich dzia³ania; brak realizacji prawa do obrony przynajmniej dla jednej ze stron, w praktyce oznacza to, i¿ jednej ze stron procesowych odmówiono prawa do udzia³u w procesie, jest to jednoczesna wskazówka dla strony powodowej, aby ta nie zatai³a procesu przed stron¹ pozwan¹, czyli jej wspó³ma³¿onkiem, innymi s³owy, strona pozwana musi byÌ poinformowana o tocz¹cym siê procesie; nie rozstrzygniêcie sporu, ma to miejsce wówczas, gdy przyk³adowo proces by³ prowadzony z innego tytu³u, natomiast wyrok orzekaj¹cy niewa¿noœÌ zwi¹zku oparty by³ na zupe³nie innym tytule (kan. 1620 pkt. 1; pkt. 4; pkt. 5; pkt. 6; pkt. 7; pkt. 8 KPK). Zwykle ten sêdzia, który wyda³ wyrok, rozpatruje skargê o niewa¿noœÌ wyroku, skarga taka mo¿e jednak zostaÌ rozpatrzona przez innego sêdziego na proœbê strony (kan. 1624 KPK). W obecnym artykule poœrednio zwróciliœmy uwagê na fakt, i¿ to obie strony maj¹ prawo do apelacji, a zatem nie tylko strona powodowa. Wynika to z tego, i¿ nie zawsze strona pozwana to wy³¹cznie strona, która jest przeciwna stwierdzeniu niewa¿noœci swojego zwi¹zku, to raczej strona, która stanowi swoistego rodzaju Ÿród³o dla tej¿e niewa¿noœci. Wreszcie nie wolno pomijaÌ, przy za³o¿eniu nie zgadzania siê z orzeczeniem niewa¿noœci ma³¿eùstwa przez t¹ stronê, i¿ ma ona prawo do apelacji od jakiegokolwiek wyroku, tak¿e tego pozytywnego. Bez wzglêdu na wymienione opcje, apelacja winna byÌ zawsze w pe³ni uzasadniona.

dr Arletta Bolesta
adwokat koÂścielny
e-mail: a.bolesta@op.pl
http://kancelaria_porad_koscielno-prawnych.terazwww.pl/



mgr lic. Juliusz Kola
j_ko2@wp.pl
adwokat koÂścielny